"TÜRKÇE, BİZİM SES BAYRAĞIMIZDIR"
Araştırmacı gazeteci, yazar Oğuz Çetinoğlu, Yeni Dünya Vakfı’nda gerçekleşen “Bâbıâli Enderun Sohbetleri”nde, Türkçenin ve dilin önemini anlattı.
Bâbıâli Enderun Sohbetleri, bu hafta araştırmacı gazeteci, yazar Oğuz Çetinoğlu’nu konuk etti. 2018 yılında, Büyük Türk-İslâm Âlimi Serahsî Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri, Âyetler ve Hadisler Rehberliğinde Kutadgu Bilig Beyitlerinden Seçmeler, Edib Ahmed Yüknekî Ve Atebetü’l Hakayık isimli üç kıymetli eseri kültür dünyasına kazandıran yazarın konuşması, program boyunca büyük beğeni ve dikkat ile takip edildi. Oğuz Çetinoğlu sözlerine şöyle başladı:
“Türkçe bizim ses bayrağımızdır. Bayrağımıza gösterdiğimiz saygıyı, Türkçemize dilimize de göstermek mecburiyetindeyiz. Bayrağımız müşahhas, elle tutulur somut bir varlık, bir değer. Dilimiz de elle tutulmayan gözle görülmeyen bir başka değerimiz. Ses bayrağımıza nasıl saygı gösterebiliriz? Tamamen emin olmadığımız kelimeleri kullanmayarak. Tabii bu durum, olgunluk noktasını da aşmış daha zirvelere çıkmış kişiler için söz konusu değil, yeni yazmaya başlayan kişiler için. Katıldığım kitap fuarlarında hep soruyorlar, ‘Efendim ben kitap yazıyorum, ne tavsiye edersiniz?’ Şu cevabı veriyorumB “Evvela Türkçeyi öğrenin. Ondan sonra kitap yazın.”
TÜRKÇE MELODİSİ OLAN DİL, BOZMAYA KİMSENİN HAKKI YOK
Yakın zamanlara kadar ‘de’ ve ‘da’ takılarının konuşulmasının lüzumsuz olduğunun söylendiğini ifade eden Çetinoğlu, yazılan kitaplarda ‘de, da’ takılarının yazım hataları yapılmasındaki sebebin bilgisizlik değil, dil hassasiyeti olmamasından kaynaklanan noksanlıklar olduğunu belirtti. Yazarların genelde çalakalem yazdıkları ve yazdıklarını çoğu zaman kontrol etme ihtiyacı duymadıklarını ifade etti. Eski zamanlarda gazete editörlerinin bu yazıları inceleyip, düzenleyip, öyle yayınladıklarını belirtti.
Türkçe ile ilgili problemlerin sadece ‘de, da’ takısından ibaret olmadığını kendisinin bizzat gördüğü hataları not aldığı kelimelerin doğru kullanımları hakkında bilgi paylaşan Çetinoğlu, konuşmasına şöyle devam etti:
“Türkçe melodisi olan bir dil bunu bozmaya kimsenin hakkı yoktur. Ben burada bunları söylüyorum. Çevrenizde bu yanlışları yapanları uyarmanız için, buna vesile olur ümidiyle söylüyorum bunları. Bir insanın kendisinden biz diye bahsetmesi evvela bizim millî kültürümüze aykırı. Tevazu çok daha değerlidir, kendisini yükseltmiş olmasında. ‘Biz’ kelimesi, Kur’an-ı Kerim’de geçer. Cenabı Allah kendisinden ‘Biz’ diye bahseder. Peygamber Efendimiz ‘Biz’ diye bahseder. Bir devletin cumhurbaşkanı, başbakanı veya çok üst düzeyde bir yöneticisi temsil ettiği kişileri hesaba katmak suretiyle kendisiyle birlikte ‘Biz’ diyebilir. Ama ‘ben’ demiş olmanın da çok kötü bir tarafı yok. İşte bazıları da ben kelimesinden rahatsız oluyorlar. Eskiler ‘bendeniz’ derlerdi. Kulunuz derlerdi. Okuduğum kitapta diyor ki: ‘Biz bu kitabı şu sebeple yazdık. Bunu nasıl yazayım ben diyor?’ Çok kolay; ‘Bu kitap şu sebeple yazılmıştır.’ derseniz ne biz kelimesini kullanırsınız ne ben kelimesini kullanırsınız maksadınızı da çok mükemmel bir şekilde ifade etmiş olursunuz. Ben benim biz olmam mümkün değil. Kendisinden biz diye bahseden muhatabından sen diye bahsediyor. Affedilir bir tarafı yok.”
NİHAD SÂMİ BANARLI TÜRKÇEYİ MÜKEMMEL KULLANIRDI
Türkçemizin sıkıntılarından birinin devrik cümle olduğunu örneklerle açıklayan Çetinoğlu, merhum Nihad Sâmi Beyin Türkçemizi en mükemmel kullanan ediplerinden biri olduğunu belirtirken Banarlı’nın şu sözlerini dinleyicileri ile paylaştı:
“Şu fani dünya saadetleri içinde hiçbir şey aziz Türk çocuklarına Türk dilini öğretmek kadar güzel hizmet değildir.”
Neden dini öğretmek kadar güzel bir şey yoktur demiyor da, dili öğretmek kadar önemli bir şey yoktur diye akıllara gelecek bir soru için Çetinoğlu:
“Din nasihattir. Nasihat sözle yapılır, dille yapılır. Dili iyi bilmeyen bir kişi nasihatini yapamaz, yaptığı zaman da onu dinleyen bir şey anlayamaz. O hâlde dilini öğrenecek ondan sonra dinini öğretmeye çalışacak ve en iyi bir şekilde de ancak bu şekilde olacak.” dedi.
BAŞKA DİLLERDEN KELİME ALINABİLİR KAİDE ALINAMAZ
Türkçenin zengin bir dil olduğunu ifade eden Çetinoğlu, bu konudaki çalışmalara, 1911 yılında Ali Canip Yöntem ve Ömer Seyfettin’in, Selanik’te Genç Kalemler adıyla bir dergi çıkartarak başladıklarını söyledi. Ömer Seyfeddin’in bir makalesinden paylaştığı alıntıda, başka dillerden kelime alınabilir kaide alınamaz bilgisine dikkat çekti. Yeni lisan çalışmalarının etkisini göstermeye başlarken ilk destekleyen Ziya Gökalp ardından, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon, Yahya Kemal Beyatlı, Refik Halid Karay gibi isimlerin de desteklemesi ile artık Türkiye’de yazı dili ile konuşma dilinin tamamen bir hâle geldiğini belirtti. İstanbul Türkçesinin konuşulduğunu ve güzel tertemiz bir Türkçeye sahip olduğumuzu ifade etti.
ATATÜRK: “SENİN EVHAMIN ONLARIN İLMİNİ YENDİ”
Cumhuriyet’in ilk on yılında bu Türkçenin konuşulup, yazıldığını belirten Çetinoğlu, Avusturya’dan gelen Kvergic’in “Güneş Dil Teorisi”ni ortaya atmasıyla, Türk kültürü ile mesafesi olan insanlara kabul ettirip, ardından Atatürk’e anlatıp, Atatürk’ü yanılttıklarını ve Güneş Dil Teorisi’nin okullarda ders olarak okutulmaya başladığını anlattı.
Çetinoğlu, bir müddet sonra Atatürk yanlış yapıldığını öğrenince evvela Falih Rıfkı Atay’a, “Çocuk, biz bu Türkçeyi bir çıkmaza sokmuşuzdur. Bunu burada bırakmazlar kurtarırlar ama onlara bırakmayalım bunu biz kurtaralım.” dediğini hatırlattı. Ve bu sözün ardından Güneş Dil Teorisi’nin tamamen bir kenara bırakıldığı bilgisini dinleyicileri ile paylaştı. Çetinoğlu konuşmasına şöyle devam etti:
“Atatürk daha sonra Yahya Kemal Beyatlı’ya evvelden dil çalışmalarına katılmasını talep etmişti. Yahya Kemal, ‘Paşam benim dil hakkında bilgim yoktur. Sadece dilimizle ilgili vehmim vardır.’ sözünü unutmayan Mustafa Kemal, ‘Senin vehmin, âlim diye geçinenlerin ilmini yendi.’ der.
“TÜRKÇEDE 256 BİN KELİME VAR”
Türkçe’nin 1950- 1960 lı yıllardaki kullanım şekillerini ve geçirdiği süreci anlatan Çetinoğlu, Türkçede 256.000 kelime olduğunu ve zengin bir dil olduğunu belirtirken, dış etkenlerin, Türkçeyi problem hâline getirdiğine dikkat çekti. İnternet kelimeleri, yabancı dil eğitimi, yabancı kelime istilası, Türk dilbilgisine aykırı türetilen kelimelerin kullanım yanlışları ve dilde oluşturduğu tahribatları açıklarken, ‘yoğun’ kelimesini örnek vererek 14 kelime ile ifade edilecek düşüncenin tek bir kelimeye yüklenip 256.000 kelime hazinesinin tüketildiğini vurgulamak için “Maymuncuk kelimeler her kapıyı açar.” dedi.
Program sonunda YDV Koordinatör Yardımcısı Şafak Alacakoç, Çetinoğlu’na plaket takdim etti.